In Memoriam
Vakbond, voetbal en volksvertegenwoordiging. Het zijn deze drie V’s die een rode draad vormen in het leven van GroenLinks-nestor Christ Crul. Vorige week, na een kort ziekbed, is hij op negentigjarige leeftijd overleden. Daarmee verliest GroenLinks Breda één van haar oudste en meest markante leden.
Christ is twintig jaar als hij in oktober 1948 lid wordt van de Katholieke Bond voor Overheidspersoneel, de voorloper van de AbvaKabo-FNV. Christ werkt bij de PTT. Nederland likt nog volop de oorlogswonden en de vakbeweging werkt samen met werkgevers en overheid aan de wederopbouw. Vakbonden staan midden in de samenleving en hun vertegenwoordigers zitten in besturen van tal van maatschappelijke organisaties en verenigingen.
Met lede ogen ziet Christ hoe vanaf de ontzuiling de vakbeweging steeds meer invloed verliest. In 2002 schrijft hij, samen met Leo van der Post, dan voorzitter van AbvaKabo Breda, in een opinieartikel in NRC dat de vakbeweging moest moderniseren om relevant te blijven: “Dat betekent dat de vakbond intensieve contacten moet aanknopen en onderhouden met andere maatschappelijke organisaties, zoals politieke partijen, milieuorganisaties en anti-globalisten. Solidariteit onder arbeiders stopt niet bij de landsgrenzen”. De oproep heeft niet mogen baten. De vakbeweging is nauwelijks hervormd en opereert steeds meer in de marge van de samenleving.
Desondanks is Christ de bond altijd trouw gebleven. Gedurende zijn zeventig jaar durend lidmaatschap heeft hij binnen de Bredase afdeling van de bond tal van functies bekleed. Anderhalf jaar geleden nog werd hij verkozen tot bestuurslid van de FNV Senioren in de Baronie.
Vanuit dezelfde maatschappelijke betrokkenheid zet Christ zich in voor het verenigingsleven. En dan met name als bestuurder van zijn voetbalclub, de PTT, opgericht in 1941 als onderdeel van de ontspanningsvereniging van het postbedrijf. Als de PTT halverwege de jaren negentig wordt geprivatiseerd, verandert de voetbalvereniging haar naam in V.V. Breda. Weer tien jaar later fuseert de club met het grotere TVC’39 tot TVC Breda.
GroenLinkser en voormalig eigenaar van Drukkerij Salsedo Marcel Rensen herinnert zich de bevlogenheid van Christ: “Ik kende hem alleen vanuit het politieke gebeuren in Breda. Op een bepaald moment kreeg voetbal een belangrijkere plaats in mijn leven en wie schetst mijn verbazing als ik benaderd word door Christ. Hij is heel actief als voorzitter van V.V. Breda en wil graag dat er een boek komt over VV Breda”. Het boek komt er helaas nooit. Al na enkele vergaderingen bleek het een te ambitieus en onhaalbaar project.
Naast het voetbal heeft Christ nog een andere sportieve passie: het wielrennen. Met zijn autootje gaat hij regelmatig naar koersen in zuid-Nederland of België. In 2001 gaat, op initiatief van Christ, een groep wielerliefhebbers naar Luik-Bastenaken-Luik. Het is het begin van een jaarlijkse traditie. Onder de reisgenoten ook oud-GroenLinks-voorman Piet Hein Scheltens. Hij herinnert zich hoe Christ de wielerkoers altijd minutieus had voorbereid: “De ploegnummers, de rugnummers van de individuele renners, Christ leert het zo veel mogelijk uit zijn hoofd. Volgens sommigen niet alleen om de koers te kunnen volgen, maar ook om zijn geheugen te blijven trainen”. Twee zussen heeft Christ zien lijden aan dementie en het is iets dat hij bij zichzelf koste wat kost wil vermijden.
Ook dit jaar reist de groep in april weer af naar België voor de wielerklassieker. Het traplopen gaat Christ niet meer zo goed af, dus is in het gehuurde huisje zijn bed maar naar beneden gehaald.
Het is 1970 als Christ voor het eerst in de gemeenteraad verkozen wordt. In dat jaar deden PPR, PvdA en de vakbonden onder de naam Progressief Akkoord (PAK) met een gezamenlijke lijst mee aan de verkiezingen. Christ, toen ook PPR-lid, werd afgevaardigd vanuit de vakbond. In de fractie van PAK ontmoet Christ ook de vorig jaar overleden PPR-kandidaat Luce Paulussen. Samen geven zij leiding aan de zes leden tellende coalitie-fractie. Het is het begin van een politieke samenwerking die decennia zal blijven duren.
Een markante man met het hart op de goede plaats, zo typeert toenmalig PAK-raadslid Ad Mensen zijn toenmalig fractiegenoot. „Als iemand problemen met de gemeente had, wilde Christ altijd wel helpen. Hij had oog voor de grote zaak, maar ook voor de kleine man”.
Het Progressief Akkoord is slechts een kort leven beschoren. De combinatie levert geen stemmenwinst op en al snel is er onder de PvdA-leden onvrede over de beperkte invloed van de PvdA in de fractie. „Veruit het grootste deel van de fractie was afkomstig uit de vakbond of de PPR”, herinnert Ad Mensen zich, die zelf vanuit de KWJ deelnam aan PAK. „Bij veel onderwerpen stonden de PvdA-ers in de fractie alleen”. Vier jaar doen PPR en PvdA weer zelfstandig mee aan de verkiezingen. Paulussen en Crul hebben zich inmiddels aangesloten bij de PvdA en boeken daarmee een fantastisch verkiezingsresultaat: 11 zetels. De PPR komt met drie zetels in de raad. De twee partijen zetten zich in de onderhandelingen echter direct buitenspel door een afspiegelingscollege met de VVD op voorhand uit te sluiten. In de oppositie treden de twee partijen vervolgens toch weer als één fractie op.
In 1978 behaalt de PvdA in Breda haar op één na beste uitslag. De partij komt op twaalf zetels en wil koste wat kost terug in de coalitie. De partij levert twee wethouders: Luce Paulussen en Rein Welschen. Christ wordt opnieuw fractievoorzitter. Punt van onenigheid binnen de coalitie is de spreiding van de bewoners van het grote woonwagencentrum Driekoningenoord aan de Terheijdenseweg over de stad. Paulussen en Crul staan erop dat de rijkere wijken in het spreidingsplan niet worden ontzien. Ook binnen de fractie ontstaan in deze periode steeds meer spanningen tussen de idealisten, aangevoerd door Paulussen en Crul en de rekkelijken.
Bij de verkiezingen van 1982 verliest de PvdA drie zetels. Tijdens de onderhandelingen wordt de wens van de PvdA gehonoreerd: ook in het rijke Ruitersbos komt een woonwagencentrum. Wel moet de fractie een bestuurder inleveren. Rein Welschen wordt opnieuw wethouder, zeer tegen het zere been van Christ en Luce. Zij vermoeden dat de PvdA tijdens de onderhandelingen onder druk is gezet om afstand te nemen van de radicale vleugel en zijn woedend dat de partij voor die druk is gezwicht. De spanningen lopen verder op, totdat Luce en Christ in 1984 uit de PvdA-fractie stappen en verder gaan als fractie Paulussen/Crul. De twee worden door de PvdA geroyeerd, een besluit dat Christ tot het eind van zijn leven als onrechtvaardig en kwetsend heeft ervaren.
Gesteund door een aantal andere verontruste PvdA-leden richten ze in 1985 samen met de PPR de vereniging Links Samenwerkend Breda op. LiSa behaalt in 1986 één zetel, die wordt ingevuld door Luce Paulussen. Voor Christ lijkt er na zestien jaar een einde te komen aan zijn raadswerk.
Het afscheid blijkt uiteindelijk maar tijdelijk. In het begin van de jaren ‘90 gaan PPR, PSP, CPN en EVP op in GroenLinks. In Breda zoekt de PSP toenadering tot de afdelingen van PPR en CPN. LiSa wordt aanvankelijk om onduidelijke redenen genegeerd, maar uiteindelijk komen Luce en Christ op een onverkiesbare plaats op de GroenLinks-lijst. Christ neemt als niet-raadslid plaats in de commissie Sport. Vier jaar later, GroenLinks behaalt in Breda met zes zetels haar beste uitslag ooit, komt Christ terug in de raad. Daar ontmoet hij Piet Hein Scheltens. „We waren in die tijd een duo. We hadden een klik, we activeerden elkaar”, aldus Scheltens.
De fractie komt in die jaren drie keer per week bij elkaar: naast de traditionele vergadering op maandagavond wordt er woensdag- en vrijdagochtend nagedacht over schriftelijke vragen, acties of notities. Die werkvergaderingen ontvouwen zich altijd volgens een vast patroon, aldus fractiegenoot Piet Hein Scheltens. „We kwamen rond een uur of tien bij de fractie aan en gingen niet weg voordat er iets uit ging. Meestal kwam Christ dan met een idee of een aanzet, die anderen maar verder uit moesten werken. Ondertussen ging Christ op de Markt kaas halen voor zijn zussen en worstenbroodjes voor de rest van de fractie.
Christ legt binnen GroenLinks regelmatig de vinger op de zere plek. Dat de landelijke fracties instemmen met het huwelijk tussen Willem-Alexander en Máxima vindt hij gezien het verleden van vader Zorreguieta onbegrijpelijk. En ook de goedkeuring die verleend wordt aan de NAVO-bombardementen op Servië kan bij hem op weinig begrip rekenen. Als hij in 2006 de fractie definitief verlaat, spaart hij ook zijn opvolgers niet. Regelmatig plaatst hij tijdens de ledenvergaderingen een kritische noot bij het werk van de fractie. Het lijkt tekenend voor de manier waarop Christ kijkt naar de maatschappij. Het belang van ‘de gewone man’ staat voorop. De voorhoede van bestuurders en machthebbers slaat hij met wantrouwen gade. “Die grote ego’s zorgen niet voor meer gelijkheid in de samenleving. Dus moet je tegenspel bieden. Wanneer je dat doet krijg je een imago: ‘Hij is het nooit ergens mee eens’. Maar zonder kritiek wordt het alleen maar slechter”, zegt hij in 2013 in een interview in BN/DeStem.
Typisch Christ, vindt GroenLinkser en voormalig PPR-lid Lucy Prins-Mulder: “Of het nu bij de vakbond was of bij de partij, Christ had altijd wel een motie klaar. Bij de laatste Ledenvergadering vroeg ik Christ nog waar zijn motie bleef. ‘Nou ben ik er mee gestopt’, antwoordde Christ me toen”.
Selçuk Akinci
De afscheidsdienst van Christ vindt komende vrijdag (17 augustus 2018) plaats om 15.30 uur in Aula de Baronie van het Crematorium Zuylen.